Färbungsvariabilität bei den Coccinellidae |
Text © Christoph Benisch, 2008–2020, Bildrechte © zitierte Autoren
|
|
1. Einführung |
Zahlreiche Arten aus der Familie der Marienkäfer (Coccinellidae) weisen innerhalb ein und derselben Art eine außerordentliche Färbungsvariabilität auf,
die vor allem dem Einsteiger ihre Bestimmung deutlich erschwert.
Der Polymorphismus bei zahlreichen Marienkäfer-Arten, allen voran Adalia bipunctata, ist wissenschaftlich gut untersucht und die Ergebnisse in
zahlreichen Publikationen (siehe Literaturhinweise) dokumentiert. Die Korrelation zwischen der Färbung und den Überlebenschancen in der Überwinterung,
dem Aktivitätsgrad bei verschiedenen Temperaturen, dem Fortpflanzungserfolg, aber auch industriell verursachter Umweltverschmutzung wurde von zahlreichen Autoren untersucht und beschrieben.
Nachfolgend sollen die wichtigsten Färbungsvarianten ausgewählter einheimischer Coccinellidae gezeigt werden, um dem Einsteiger auch die Bestimmung
"weniger typisch" gefärbter Exemplare zu erleichtern. Bei dieser Gelegenheit gleich noch ein Aufruf zur Mitarbeit: Wer gut aufgelöste Fotos (in dorsaler Ansicht) von Färbungsvarianten hat,
die hier noch nicht gezeigt sind, und sie für diese Seite zur Verfügung stellen möchte, natürlich mit Copyright-Angabe, kann sie mir gerne an meine E-Mail-Adresse schicken.
|
2. Schnellübersicht |
|
|
Henosepilachna argus1
Subcoccinella vigintiquatuorpunctata7
Chilocorus bipustulatus3
Chilocorus renipustulatus2
Exochomus quadripustulatus4
Exochomus nigromaculatus1
Aphidecta obliterata8
Hippodamia tredecimpunctata3
Hippodamia variegata19
Hippodamia notata4
Hippodamia undecimnotata3
Anisosticta novemdecimpunctata4
Tytthaspis sedecimpunctata5
Adalia conglomerata4
Adalia decempunctata42
Adalia bipunctata14
Coccinella hieroglyphica4
Coccinella septempunctata11
Coccinella magnifica1
Coccinella quinquepunctata4
Coccinella undecimpunctata4
Coccinula quatuordecimpustulata2
Oenopia lyncea1
Oenopia conglobata10
Oenopia impustulata1
Harmonia quadripunctata9
Harmonia axyridis72
Myrrha octodecimguttata2
Sospita vigintiguttata4
Calvia decemguttata4
Calvia quatuordecimguttata5
Propylea quatuordecimpunctata28
Myzia oblongoguttata2
Anatis ocellata16
Halyzia sedecimguttata6
Vibidia duodecimguttata1
Psyllobora vigintiduopunctata8
|
|
3. Gesamtübersicht |
|
|
Henosepilachna argus (Fourcr., 1762)
|
 © Andreas Müller
|
|
Subcoccinella vigintiquatuorpunctata (L., 1758)
|
 © Ingrid Altmann
 © Ingrid Altmann
 © Christoph Benisch
 © Ingrid Altmann
 © Ingrid Altmann
 © Ingrid Altmann
 © Johan Verstraeten
|
|
Chilocorus bipustulatus (L., 1758)
|
 © Christoph Benisch
 © C. Schmitt-Riegraf
 © C. Schmitt-Riegraf
|
|
Chilocorus renipustulatus (Scriba, 1850)
|
 © Christoph Benisch
 © René Köhler
|
|
Exochomus quadripustulatus (L., 1758)
|
 © Arp Kruithof
 © Christoph Benisch
 © Christoph Benisch
 © René Köhler
|
|
Exochomus nigromaculatus (Goeze, 1777)
|
 © Christoph Benisch
|
|
Aphidecta obliterata (L., 1758)
|
 © Ingrid Altmann
 © René Köhler
 © Christoph Benisch
 © Christoph Benisch
 © Hedy Jansen
 © Ingrid Altmann
 © Christoph Benisch
 © Arp Kruithof
|
|
Hippodamia tredecimpunctata (L., 1758)
|
 © Christoph Benisch
 © Lennart Bendixen
 © Christoph Benisch
|
|
Hippodamia variegata (Goeze, 1777)
|
 © Christoph Benisch
 © C. Schmitt-Riegraf
 © Andreas Müller
 © René Köhler
 © Arp Kruithof
 © Kirsten Eta
 © C. Schmitt-Riegraf
 © Christoph Benisch
 © Helga Becker
 © C. Schmitt-Riegraf
 © Christoph Benisch
 © Arp Kruithof
 © C. Schmitt-Riegraf
 © Kirsten Eta
 © Helga Becker
 © C. Schmitt-Riegraf
 © Kevin Gurcel
 © Tobias Perlick
 © C. Schmitt-Riegraf
|
|
Hippodamia notata (Laich., 1781)
|
 © Christoph Benisch
 © Ingrid Altmann
 © Christoph Benisch
 © Ingrid Altmann
|
|
Hippodamia undecimnotata (Schneid., 1792)
|
 © Christoph Benisch
 © René Köhler
 © René Köhler
|
|
Anisosticta novemdecimpunctata (L., 1758)
|
 © Silke Lucke
 © Christoph Benisch
 © Ingrid Altmann
 © Ingrid Altmann
|
|
Tytthaspis sedecimpunctata (L., 1761)
|
 © Christoph Benisch
 © Hedy Jansen
 © Ingrid Altmann
 © Lennart Bendixen
 © Ingrid Altmann
|
|
Adalia conglomerata (L., 1758)
|
 © Christoph Benisch
 © Eugen Dietz
 © Christoph Benisch
 © Christoph Benisch
|
|
Adalia decempunctata (L., 1758)
|
 © Ingrid Altmann
 © Jürgen Peters
 © Ingrid Altmann
 © René Köhler
 © Christoph Benisch
 © René Köhler
 © Jürgen Peters
 © Arp Kruithof
 © René Köhler
 © Janet Rowley
 © B. Wichelmann-Werth
 © Christoph Benisch
 © Wolfgang Langer
 © Thorsten Pietsch
 © Manfred Zapf
 © René Köhler
 © Ingrid Altmann
 © Ingrid Altmann
 © Ingrid Altmann
 © Jürgen Eckwert
 © René Köhler
 © Thorsten Pietsch
 © René Köhler
 © René Köhler
 © Jörg Pageler
 © Jürgen Peters
 © Thorsten Pietsch
 © René Köhler
 © Jörg Pageler
 © Christoph Benisch
 © Ingrid Altmann
 © Christoph Benisch
 © Ingrid Altmann
 © Marek Swadzba
 © Christoph Benisch
 © Ingrid Altmann
 © Volkmar Wagner
 © Ingrid Altmann
 © Volkmar Wagner
 © Ingrid Altmann
 © Antje Weiß
 © Klaus Dühr
|
|
Adalia bipunctata (L., 1758)
|
 © Christoph Benisch
 © René Köhler
 © Arp Kruithof
 © Arp Kruithof
 © Christoph Benisch
 © Ingrid Altmann
 © Tobias Perlick
 © Volkmar Wagner
 © Marek Kozlowski
 © Ingrid Altmann
 © Christoph Benisch
 © Clemens Broich
 © G. Schulemann-Maier
 © Alexandru Pintilioaie
|
|
Coccinella hieroglyphica L., 1758
|
 © Christoph Benisch
 © Ingrid Altmann
 © Dick Belgers
 © Christine Neumann
|
|
Coccinella septempunctata L., 1758
|
 © Christoph Benisch
 © Jürgen Peters
 © René Köhler
 © Jürgen Peters
 © Ingrid Altmann
 © Janet Rowley
 © Corinna Reetz
 © Ingrid Altmann
 © Dieter Gschwend
 © Ulrike Buschewski
 © Mike Higgott
|
|
Coccinella magnifica Redt., 1843
|
 © Christoph Benisch
|
|
Coccinella quinquepunctata L., 1758
|
 © Christoph Benisch
 © Arp Kruithof
 © Arp Kruithof
 © Daniel Rolke
|
|
Coccinella undecimpunctata L., 1758
|
 © Christoph Benisch
 © Dick Belgers
 © Lennart Bendixen
 © Lennart Bendixen
|
|
Coccinula quatuordecimpustulata (L., 1758)
|
 © Christoph Benisch
 © Ingrid Langer
|
|
Oenopia lyncea (Ol., 1808)
|
 © Christoph Benisch
|
|
Oenopia conglobata (L., 1758)
|
 © Volkmar Wagner
 © Eugen Dietz
 © Arp Kruithof
 © Arp Kruithof
 © C. Schmitt-Riegraf
 © Christoph Benisch
 © Christoph Benisch
 © Klaus-Uwe Gnaß
 © Marion Friedrich
 © Fabian Bötzl
|
|
Oenopia impustulata (L., 1767)
|
 © Christoph Benisch
|
|
Harmonia quadripunctata (Pont., 1763)
|
 © Christoph Benisch
 © Christoph Benisch
 © Frank Dickert
 © Ingrid Altmann
 © Arp Kruithof
 © Thijs de Graaf
 © Gerd Koppe
 © Adrian Bothe
 © Axel Schallwich
|
|
Harmonia axyridis Pall., 1773
|
 © Arp Kruithof
 © Jürgen Eckwert
 © René Köhler
 © Arp Kruithof
 © René Köhler
 © Manfred Kunz
 © Arp Kruithof
 © C. Schmitt-Riegraf
 © Klaus-Uwe Gnaß
 © Ingrid Altmann
 © Christoph Benisch
 © C. Schmitt-Riegraf
 © Maik Hausotte
 © René Köhler
 © Günther Kainz
 © C. Schmitt-Riegraf
 © C. Schmitt-Riegraf
 © Christoph Benisch
 © Christoph Benisch
 © René Köhler
 © C. Schmitt-Riegraf
 © Günther Kainz
 © C. Schmitt-Riegraf
 © Eugen Dietz
 © C. Schmitt-Riegraf
 © Arp Kruithof
 © René Köhler
 © Christoph Benisch
 © C. Schmitt-Riegraf
 © Maik Hausotte
 © Dennis Rupprecht
 © C. Schmitt-Riegraf
 © Kirsten Eta
 © C. Schmitt-Riegraf
 © Christoph Benisch
 © Arp Kruithof
 © Anja Linke
 © Arp Kruithof
 © Klaus-Uwe Gnaß
 © C. Schmitt-Riegraf
 © Arp Kruithof
 © Arp Kruithof
 © C. Schmitt-Riegraf
 © Christoph Benisch
 © Eugen Dietz
 © Beatrice Jeschke
 © Klaus Dühr
 © Arp Kruithof
 © Jörg Pageler
 © Christoph Benisch
 © C. Schmitt-Riegraf
 © Christoph Benisch
 © C. Schmitt-Riegraf
 © Tobias Perlick
 © Arp Kruithof
 © Arp Kruithof
 © C. Schmitt-Riegraf
 © René Köhler
 © C. Schmitt-Riegraf
 © Bernard Fransen
 © Arp Kruithof
 © Arp Kruithof
 © C. Schmitt-Riegraf
 © Arp Kruithof
 © Arp Kruithof
 © Arp Kruithof
 © Robert Keul
 © Jürgen Eckwert
 © Sigurd Rank
 © Gerrian Tacoma
 © Jens Milner
 © C. Schmitt-Riegraf
|
|
Myrrha octodecimguttata (L., 1758)
|
 © Christoph Benisch
 © Corinna Reetz
|
|
Sospita vigintiguttata (L., 1758)
|
 © Christoph Benisch
 © Manfred Zapf
 © Ingrid Altmann
 © Karsten Grabow
|
|
Calvia decemguttata (L., 1767)
|
 © C. Schmitt-Riegraf
 © Christoph Benisch
 © Ingrid Altmann
 © Tilmann Adler
|
|
Calvia quatuordecimguttata (L., 1758)
|
 © Christoph Benisch
 © Hedy Jansen
 © Kirsten Eta
 © Kirsten Eta
 © Christoph Bausch
|
|
Propylea quatuordecimpunctata (L., 1758)
|
 © Christoph Benisch
 © C. Schmitt-Riegraf
 © Hedy Jansen
 © Hedy Jansen
 © Jörg Pageler
 © Hedy Jansen
 © Ingrid Altmann
 © Christoph Benisch
 © Lennart Bendixen
 © Hedy Jansen
 © Kirsten Eta
 © Hedy Jansen
 © Jörg Pageler
 © Ingrid Altmann
 © C. Schmitt-Riegraf
 © Ingrid Altmann
 © Arp Kruithof
 © Arp Kruithof
 © C. Schmitt-Riegraf
 © René Köhler
 © Jürgen Peters
 © C. Schmitt-Riegraf
 © Klaus Nowak
 © Ingrid Altmann
 © C. Schmitt-Riegraf
 © Axel Schallwich
 © Christoph Benisch
 © C. Schmitt-Riegraf
|
|
Myzia oblongoguttata (L., 1758)
|
 © Christoph Benisch
 © Angie Opitz
|
|
Anatis ocellata (L., 1758)
|
 © Christoph Benisch
 © René Köhler
 © René Köhler
 © Christine Neumann
 © Arp Kruithof
 © Jochen Schwarz
 © Jochen Schwarz
 © Arp Kruithof
 © Ingrid Altmann
 © René Köhler
 © Ingrid Altmann
 © Ingrid Altmann
 © Jochen Schwarz
 © Volkmar Wagner
 © Marek Kozlowski
 © Dieter Gschwend
|
|
Halyzia sedecimguttata (L., 1758)
|
 © Christoph Benisch
 © Jörg Pageler
 © René Köhler
 © Arp Kruithof
 © René Köhler
 © René Köhler
|
|
Vibidia duodecimguttata (Poda, 1761)
|
 © Christoph Benisch
|
|
Psyllobora vigintiduopunctata (L., 1758)
|
 © Christoph Benisch
 © Arp Kruithof
 © C. Schmitt-Riegraf
 © Hedy Jansen
 © Thijs de Graaf
 © Ingrid Altmann
 © Corinna Reetz
 © Dmitry Ivanov
|
4. Literatur
- Zur Analyse des Polymorphismus bei Adalia bipunctata L.
N. W. Timofeeff-Ressovsky,
Biol. Zbl. 1940, 60 (3-4), 130-137.
- Mosaic dominance in the inheritance of color patterns in the lady-bird beetle Harmonia axyridis
C. C. Tan,
Genetics 1946, 31, 195-210. (Externer Link zum Dokument )
- Is polymorphism in two-spot ladybird an example of non-industrial melanism?
B. R. Benahm, D. Lonsdale, J. Muggleton,
Nature 1974, 249, 179-180.
- Melanism in Adalia bipunctata L. (Col., Coccinellidae) and its Relationship to Atmospheric Pollution
J. Muggleton, D. Lonsdale, B. R. Benham,
The Journal of Applied Ecology 1975, 12 (2), 451-464.
- Polymorphism in the Two-Spot Ladybird Adalia bipunctata in Western Norway
S.-A. Bengtson, R. Hagen,
Oikos 1975, 26 (3), 328-331.
- On polymorphism in elytral coloration pattern in Coelophora quadrivittata (Coleoptera, Coccinellidae)
J. Chazeau,
Entomologia Experimentalis et Applicata 1980, 27 (2), 194-198. (Externer Link zum Dokument )
- Ecological Studies on the Polymorphic Ladybird Adalia bipunctata in the Netherlands. II. Population Dynamics, Differential Timing of Reproduction and Thermal Melanism
P. Brakefield,
The Journal of Animal Ecology 1984, 53 (3), 775-790. (Externer Link zum Dokument )
- Selection along Clines in the Ladybird Adalia bipunctata in the Netherlands: A general mating Advantage to Melanics and its Consequences
P. Brakefield,
Heredity 1984, 53 (1), 37-49. (Externer Link zum Dokument )
- Polymorphic Mullerian mimicry and interactions with thermal melanism in ladybirds and a soldier beetle: a hypothesis
P. Brakefield,
Biol. J. Linn. Soc. 1985, 26, 243-267.
- Differential winter mortality and seasonal selection in the polymorphic ladybird Adalia bipunctata (L) in the Netherlands
P. Brakefield,
Biological Journal of the Linnean Society 1985, 24 (2), 189-206. (Externer Link zum Dokument [ab S. 45])
- Why big species of ladybird beetles are not melanic?
L. A. Stewart, F. G. Dixon,
Funct. Ecol. 1989, 3, 165-171.
- Seasonal variation in elytral colour polymorphism in Harmonia axyridis (the ladybird beetle): the role of non-random mating
N. Osawa, T. Nishida,
Heredity 1992, 69, 297-307. (Externer Link zum Dokument )
- Differences in thermal balance, body temperature and activity between non-melanic and melanic two-spot ladybird beetles (Adalia bipunctata) under controlled conditions
P. Jong, S. Gussekloo, P. Brakefield,
J. Exp. Biol. 1996, 199 (12), 2655-2666. (Externer Link zum Dokument )
- Does thermal melanism maintain melanic polymorphism in the two-spot ladybird, Adalia bipunctata (Coleoptera: Coccinellidae)?
M. Majerus, I. Zakharov,
Zh. Obshch. Biol. 2000, 61 (4), 381-392.
- Temporal stability of morph frequency in central European populations of Adalia bipunctata and A. decempunctata (Coleoptera: Coccinellidae)
A. Honek, Z. Martiková, S. Pekár,
European Journal of Entomology 2005, 102 (3), 437-442. (Externer Link zum Dokument )
|